Bệnh lao là bệnh truyền nhiễm gây tử vong hàng đầu trên thế giới, Việt Nam hiện là nước đứng thứ 15 trong tổng số 30 quốc gia có gánh nặng mắc lao cao và bệnh lao kháng thuốc. Tại Sơn La, Chương trình phòng chống lao đã được triển khai từ năm 1993, tuy nhiên gặp rất nhiều khó khăn trong công tác phát hiện, quản lý và điều trị bệnh lao, số bệnh lao các thể phát hiện còn thấp, đặc biệt là lao phổi AFB( ) chưa đạt được mục tiêu của Chương trình chống lao quốc gia.
Với mục đích đánh giá thực trạng bệnh lao phổi tại tỉnh Sơn La năm 2017-2018 và đề xuất, giải pháp cho công tác phòng chống lao trên địa bàn tỉnh Sơn La trong những năm tiếp theo, năm 2017, Sở KH&CN tỉnh Sơn La đã trình UBND tỉnh phê duyệt cho bệnh viện Lao và bệnh Phổi tỉnh Sơn La chủ trì thực hiện đề tài “Nghiên cứu tỷ lệ mắc Lao phổi và biện pháp nâng cao năng lực y tế cơ sở trong công tác phòng chống Lao tỉnh Sơn La năm 2017 – 2018”, TS Trần Văn Ngọc – Phó Giám đốc Sở Y tế làm chủ nhiệm.
Để đánh giá tình hình dịch tễ bệnh lao của tỉnh Sơn La một cách chính xác và khoa học nhóm thực hiện đề tài đã tiến hành điều tra phỏng vấn lâm sàng có 2.040 người được phỏng vấn xác định người nghi lao trên lâm sàng tại 6 điểm trên địa bàn các huyện Mộc Châu, Phù Yên, Thuận Châu, Mường La, Sông Mã, Sốp Cộp. Với những đối tượng có biểu hiện ho khạc đờm trên 2 tuần kèm theo đau tức ngực, sốt nhẹ về chiều, ra mồ hôi ban đêm, người mệt mỏi, gầy sụt cân… cho tiến hành Chụp Xquang phổi và xét nghiệm đờm. Bên cạnh đó, để tìm hiểu về kiến thức phòng chống lao và thái độ đối với bệnh nhân của cán bộ Chương trình chống lao nhóm thực hiện đề tài đã tiến hành phỏng vấn sâu các cán bộ y tế tại 12 Trung tâm Y tế huyện, thành phố.

Nhóm thực hiện đề tài phỏng vấn người dân tại trạm y tế xã Chiềng Ve, huyện Mộc Châu, tỉnh Sơn La

Sau 2 năm nghiên cứu cho thấy, tỷ lệ mắc lao phổi AFB ( ) mới trong dân số từ 15 tuổi trở lên tại Sơn La là 98/100.000 dân; tỷ lệ có triệu chứng nghi lao là 11,7%, trong đó tỷ lệ ho khạc kéo dài trên 2 tuần là 11,1%; tỷ lệ Xquang tổn thương nghi lao là 4,9%. Con số trên cho thấy tỷ lệ nhiễm lao trong cộng đồng còn tương đối cao. Kiến thức, thái độ, thực hành của cán bộ y tế cơ sở về các triệu chứng nghi lao, thời điểm xét nghiệm đờm, nguyên tắc và thời gian điều trị, chiến lược DOTS (điều trị lao ngắn ngày có giám sát hoặc điều trị lao ngắn hạn có kiểm soát trực tiếp) và cách phòng bệnh lao còn chưa đầy đủ, chưa đồng đều và còn gặp những khó khăn nhất định. Kết quả điều tra cũng chỉ ra rằng nhận thức của người dân về bệnh Lao vẫn đang còn nhiều hạn chế, nhiều người còn có sự e dè, mặc cảm tự ti và trong cộng đồng còn xuất hiện hiện tượng kỳ thị phân biệt đối xử với những người nhiễm Lao.
Trước thực trạng đó, đề tài đưa ra các giải pháp nâng cao năng lực y tế cơ sở và đẩy lùi tình trạng cũng như sự lây lan bệnh lao tại địa phương tiến tới thanh toán bệnh lao vào năm 2030 như thực hiện đồng bộ các nhóm giải pháp nâng cao năng lực Y tế cơ sở và chiến lược đào tạo chuyên sâu để nâng cao chất lượng, trình độ chuyên môn cho cán bộ y tế cơ sở. Đặc biệt là kỹ năng tư vấn, giám sát hỗ trợ bệnh nhân lao và truyền thông giáo dục sức khỏe; Ứng dụng tối đa các kỹ thuật chuẩn đoán lao mới và hiện hành để sớm phát hiện sớm bệnh lao, lao kháng thuốc, lao/HIV; Tăng cường sự tiếp cận và sử dụng dịch vụ y tế cho nhóm người dân tộc thiểu số và người nghèo nghi lao; Cần cơ chế chính sách trong việc phối hợp giữa các ban, ngành trong công tác phòng chống lao; Tăng cường mọi nguồn lực, sự tham gia của cộng đồng và tăng cường theo dõi, giám sát các hoạt động phòng chống lao.
Kết quả của đề tài là cơ sở khoa học cho việc giám sát dịch tễ cũng như xây dựng các kế hoạch và hoạch định chiến lược cho công tác phòng chống lao của tỉnh Sơn La trong thời gian tới, đồng thời sẽ là số liệu tham chiếu cho việc giám sát dịch tễ và các nghiên cứu định kỳ tiếp theo trương tương lai.

Bích Đào