Với mục tiêu tiếp nhận và làm chủ quy trình công nghệ nuôi cấy mô tế bào giống chuối tiêu Cavendish tạo ra nguồn giống đồng đều, sạch bệnh, mang đầy đủ đặc tính di truyền của cây mẹ, chủ động nguồn giống tại địa phương, góp phần mở rộng diện tích trồng chuối trên địa bàn tỉnh Sơn La. Năm 2019, Trung tâm Thông tin và Ứng dụng KHCN Sơn La (Trung tâm) đã triển khai thực hiện mô hình nhân giống chuối Cavendish bằng phương pháp nuôi cấy mô tế bào thực vật in vitro. Đặc điểm nổi trội là giống chuối này thẳng, thon, đồng đều trên cùng một nải, một buồng chuối vào khoảng 8 - 10 nải, mỗi nải có từ 20 - 28 quả. Nếu được chăm sóc tốt có thể cho năng suất 35 - 40 kg/buồng, chuối Cavendish có vị thơm ngon, ngọt nhẹ, có chứa nhiều nhiều dinh dưỡng cần thiết như protein, tinh bột chất béo, Vitamin A, C, E, B1, B2,…

Trong quá trình triển khai thực hiện, Trung tâm đã tiếp nhận và làm chủ được 01 quy trình công nghệ nuôi cấy mô chuối tiêu Cavendish được chuyển giao từ Viện Sinh học Nhiệt đới và đào tạo 04 cán bộ, kỹ thuật viên nắm vững được thao tác, quy trình công nghệ gồm 6 bước cơ bản, đó là:

Bước 1 : Vào mẫu và nuôi cấy đỉnh sinh trưởng chuối tiêu Cavendish in vitro.

Bước 2 : Tạo và nhân cụm chồi chuối tiêu Cavendish in vitro.

Bước 3 : Tạo cây chuối tiêu Cavendish in vitro hoàn chỉnh.

Bước 4 : Huấn luyện chuối tiêu Cavendish in vitro trước khi ra vườn ươm.

Bước 5 : Ra cây và chăm sóc cây chuối tiêu Cavendish ngoài vườn ươm.

Bước 6 : Ra cây bầu đất và chăm sóc cây chuối tiêu Cavendish ngoài bầu đất.

Ông Đặng Chiến Thắng - Giám đốc Trung tâm Thông tin và Ứng dụng KHCN kiểm tra Chuối tiêu Cavendish giai đoạn ra rễ, tạo cây hoàn chỉnh

Tháng 8/2019, Trung tâm đã tiến hành tiếp nhận 190 củ chuối làm cây mẹ. Giống chuối tiêu Cavendish dùng làm cây mẹ là giống chuối Nam Mỹ do Viện Sinh Học Nhiệt Đới tuyển chọn đã vi nhân giống thành công. Cho đến nay, giống chuối này được trồng đại trà tại các tỉnh Đồng Nai, Đắk Lắk, Đăk Nông và một số tỉnh đồng bằng sông Cửu Long. Cây con được chọn từ chồi của cây mẹ có các đặc tính sinh học như: chiều cao: 2,2 - 2,5m; đường kính thân giả: 22 - 25 cm (đo ở độ cao 80 cm kể từ chân bẹ ngoài); số lá khi trỗ: 12 - 13 lá; số lá khi thu quả: 5 - 7 lá; trọng lượng buồng: 18 - 20 kg; buồng quả hình trụ, số nải trung bình: 8 - 12 nải; số quả/nải: 14 - 16 quả, quả đều, dạng hình đẹp không có biểu hiện dị dạng. Cây chuối được chọn là chuối con khỏe, không mang mầm bệnh, cao từ 0,5 - 1 m, đường kính thân từ 10 - 15 cm. Số mẫu đủ tiêu chuẩn sau vào mẫu là 184 mẫu đạt 96,84%. Sau 20 ngày cấy, mẫu có chồi mới mọc, tiến hành cấy chuyển để nhân nhanh số lượng chồi. Định kỳ 2 - 3 tuần, cấy chuyển 1 lần. Sau 4 lần, số lượng bình phát triển lên 635 bình, chiếm 89%. Lần thứ 5, mẫu được chuyển sang môi trường ra rễ, tạo cây hoàn chỉnh, tỉ lệ nhân trung bình 1:1,5, cây ra rễ trong ống nghiệm có thân giả to, khỏe, cao từ 5 - 8cm, có rễ trắng dài từ 2 - 4 cm, có 3 - 4 lá thật; số lượng mẫu phát triển là 825 bình tương đương với 20.825 cây đạt 87%.

Toàn bộ bình mẫu được nuôi cấy trong điều kiện nhiệt độ phòng 25±2oC, cường độ ánh sáng 3000 lux, thời gian chiếu sáng 14h/ngày, Môi trường nuôi cấy được chuẩn độ pH = 5,2 - 5,4; khử trùng ở 1210C, áp suất 1,5 atm trong 20 phút.

Chuối tiêu Cavendish in vitro giai đoạn xuất vườn tại Trung tâm Thông tin và Ứng dụng KHCN

Tháng 12/2019, các bình cây chuối in vitro tiếp tục được đặt ở nơi có điều kiện ánh sáng, nhiệt độ, độ ẩm tự nhiên. Sau đó được đưa ra khỏi bình, rửa sạch thạch, ươm tại vườn mạ để kích rễ, khử nấm, thích nghi với môi trường ngoài in vitro; tiếp tục chọn cây giống khỏe, có rễ mới, lá mới đóng bầu trên nền giá thể đất, phân chuồng, xơ dừa theo tỉ lệ 2:1:1, che tán 50%. Cây được chăm sóc bón phân, tưới nước đến khi đạt các tiêu chuẩn: thân giả to, khỏe, cao từ 25 cm - 30 cm, tổng số lá thật 5 - 7 lá, cây khỏe, không sâu bệnh.

Kết thúc mô hình, Trung tâm đã sản xuất được 11.000 cây chuối cấy mô. Cây giống đồng đều, khỏe, sạch bệnh, tạo ra được số lượng lớn cây chuối tiêu có chất lượng, góp phần hạ giá thành sản phẩm, chủ động nguồn giống chuối nuôi cấy mô ngay tại địa phương cho người dân trồng chuối trên địa bàn tỉnh Sơn La.

Lê Trang 

Trung tâm Thông tin và Ứng dụng khoa học công nghệ