Được ươm trồng tại Sơn La từ những năm 90, từ loại cây trồng lấy bóng mát cho đến nay hơn 20 năm phát triển đã hình thành các vùng trồng bơ chuyên canh, chất lượng cao, sản phẩm quả bơ Sơn La cũng đang dần khẳng định vị thế của mình trên thị trường không chỉ bởi hương vị thơm ngon đặc trưng, thơm dẻo, béo ngậy, hàm lượng dinh dưỡng cao mà trái bơ trồng tại Sơn La được người dân chăm sóc theo tiêu chuẩn VietGAP, an toàn khi đến tay người tiêu dùng trong cả nước.

Vốn là loại cây dễ trồng, cây khỏe, năng suất rất cao, sinh trưởng phát triển tốt, nên những năm gần đây sản xuất bơ ở Sơn La phát triển khá nhanh. Hiện nay diện tích Bơ toàn tỉnh Sơn La đạt 1.500ha, sản lượng cả năm ước đạt 27.900 tấn, tập trung trồng tại các huyện: Mộc Châu, Vân Hồ, Thuận Châu… Các giống bơ trồng khá đa dạng: Bơ nếp thon dài, thơm, dẻo; Bơ sáp béo ngậy; Bơ kép quả tròn sai quả; bơ đốm trắng vỏ tím, ruột vàng và các giống mới TA3, TA31, TA5, TA54, TA44… Nhưng chúng có đặc điểm chung là vỏ mỏng, da căng, thịt béo ngậy, ít xơ, không sượng. Quả bơ có thể nặng 1 - 1,2kg, mỗi cây cho thu hoạch từ 50 đến 200 kg, tuỳ theo độ tuổi của cây, cây càng lâu năm càng sai quả, giá bơ hàng năm trung bình từ 15.000 - 35.000 đồng/kg, mang lại thu nhập cao cho nhiều hộ gia đình. Ông Lường Minh Thít - Xã Mường Sang, huyện Mộc Châu, người đầu tiên phát triển cây bơ trên đất Mộc Châu, theo ông quá trình trồng, chăm sóc cây bơ người dân cần phải quan tâm tới nguồn gốc của giống và quy trình canh tác, khi trồng nên chọn phân bón có nguồn gốc hữu cơ, bón đúng thời điểm để cây bơ cho chất lượng tốt, sản lượng cao.

Cây bơ là cây ăn quả có tiềm năng về giá trị kinh tế đồng thời khả năng thích ứng tốt với điều kiện khí hậu, thổ nhưỡng, đặc biệt cho năng suất và chất lượng tốt hơn so với các cây trồng khác. Tuy được trồng với diện tích lớn, sản lượng thu hoạch nhiều nhưng quả bơ ở Sơn La vẫn đang được tiêu thụ tự do, không qua hợp đồng liên kết trên thị trường nên khả năng ổn định đầu ra cho sản phẩm quả bơ là không cao. Để phát triển bền vững chuỗi giá trị bơ Sơn La và nâng cao năng lực cạnh tranh, tạo thêm giá trị gia tăng và cải thiện thu nhập của các tác nhân tham gia sản xuất, kinh doanh sản phẩm, năm 2019, Sở Khoa học và Công nghệ tỉnh Sơn La phối hợp với Trung tâm Nghiên cứu và Phát triển Hệ thống Nông nghiệp thực hiện dự án “Xây dựng, quản lý và phát triển nhãn hiệu chứng nhận "Bơ Sơn La" cho sản phẩm quả bơ của tỉnh Sơn La”. Sau hơn 2 năm triển khai, Dự án đã xác định được các đặc điểm đặc trưng sản phẩm quả bơ của tỉnh Sơn La. Từ đó xây dựng bộ tiêu chí quản lý Nhãn hiệu chứng nhận và chất lượng sản phẩm quả bơ, đây là cơ sở để tiến hành công tác quảng bá, phát triển, quản lý,  khai thác nhãn hiệu chứng nhận sau khi bảo hộ. Đồng thời, hoàn thiện công cụ pháp lý của Nhãn hiệu chứng nhận bơ Sơn La, bao gồm: Quy chế quản lý và sử dụng nhãn hiệu chứng nhận, quy định kiểm soát chất lượng sản phẩm, bộ tiêu chí chứng nhận chất lượng sản phẩm. Qua khảo sát thực địa, thu thập tư liệu bản đồ và tổ chức hội thảo góp ý, thống nhất bản đồ vùng sản xuất mang nhãn hiệu chứng nhận Bơ Sơn La đã lựa chọn được 49 xã/phường thuộc 7 huyện/thành phố của tỉnh Sơn La đưa vào Bản đồ khu vực địa lý tương ứng với nhãn hiệu chứng nhận “Sơn La”  cho sản phẩm quả bơ của tỉnh Sơn La, gồm: Các huyện Vân Hồ, Mộc Châu, Yên Châu, Mai Sơn, Thuận Châu, Quỳnh Nhai và thành phố Sơn La.  Giống bơ được bảo hộ là: TA3, TA31, TA54, TA5, TA44  đã được bảo hộ trong Dự án ‘‘Xây dựng, quản lý và phát triển nhãn hiệu chứng nhận bơ Mộc Châu cho sản phẩm quả bơ của huyện Mộc Châu và thêm các giống khác như: Giống Hass, Ettinger, Reed, Booth7, SHARWIL, EST4, VĐ1, GC, TA1 được trồng tại các huyện trong tỉnh thuộc bản đồ khu vực địa lý. Ông Phan Ngọc Bắc - Phó Giám đốc Sở Khoa học và Công nghệ tỉnh Sơn La cho biết: Điều kiện về tự nhiên, khí hậu tại Sơn La rất thích hợp trồng các loại cây ăn quả, trong đó có cây bơ, những trái bơ có chất lượng rất tốt, được người tiêu dùng trong và ngoài tỉnh ưa chuộng. Những năm gần đây, người dân đã ứng dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật vào sản suất nên chất lượng bơ ngày được tăng lên mang lại giá trị kinh tế cao cho nhiều hộ gia đình.  Theo định hướng của tỉnh đến năm 2030 sẽ đưa sản lượng quả bơ ước khoảng 20.000 tấn và một trong những giải pháp để mở rộng được thị trường bơ, tăng thu nhập cho người dân đó là đăng ký nhãn hiệu cho sản phẩm Bơ Sơn La. Chúng tôi đã phối hợp với đơn vị tư vấn xây dựng thành công nhãn hiệu chứng nhận cho sản phẩm quả bơ, đây là điều kiện cần và đủ để quả bơ của tỉnh khẳng định thương hiệu trên thị trường trong nước, hướng tới xuất khẩu trong thời gian tới.

Logo nhãn hiệu chứng nhận "Bơ Sơn La"

Để hỗ trợ cho việc quản lý và sử dụng nhãn hiệu chứng nhận “Bơ Sơn La”, dự án đã triển khai một số hoạt động đào tạo, tập huấn quản lý, kiểm soát và sử dụng nhãn hiệu chứng nhận “Bơ Sơn La”, tập huấn marketing và phát triển thị trường tiêu thụ sản phẩm theo chuỗi giá trị…., xây dựng hệ thống truy xuất nguồn gốc điện tử (QR code), mã số mã vạch, xây dựng sổ tay hướng dẫn sử dụng nhãn hiệu chứng nhận “Bơ Sơn La”. Đưa vào sử dụng Bộ nhận diện sản phẩm quả Bơ Sơn La gồm logo, nhãn mác, bao bì, túi đựng, pano… phục vụ cho công tác quản lý và sử dụng nhãn hiệu chứng nhận cũng như hoạt động quảng bá giới thiệu sản phẩm bơ Sơn La thông qua các hội chợ, triển lãm; tổ chức kết nối, giới thiệu sản phẩm bơ Sơn La tới các siêu thị... Thông qua bộ nhận diện dễ dàng nhận thấy các thiết kế lấy màu sắc chủ đạo là màu xanh lá thể hiện sản phẩm là tự nhiên và an toàn và chú trọng vào tính hữu dụng của sản phẩm. Tiến sĩ Hoàng Xuân Trường - Chủ nhiệm dự án cho biết: Trong 2 năm qua, dự án đã triển khai thực hiện đẩy đủ các nội dung để bảo hộ thành công nhãn hiệu chứng nhận cho quả bơ của tỉnh Sơn La. Thông qua các hoạt động xây dựng công cụ quảng bá và tổ chức các hoạt động xúc tiến thương mại, nghiên cứu và kết nối thị trường tiêu thụ sản phẩm đã giúp mở rộng thị trường tiêu thụ sản phẩm. Từ chỗ chỉ bán buôn cho các thương lái tại chợ đầu mối, các hợp tác xã sản xuất và kinh doanh bơ đã thiết lập được kênh tiêu thụ sản phẩm thông qua các hệ thống cửa hàng thực phẩm sạch tại Hà Nội giúp nâng cao giá trị sản phẩm.

Đơn vị Dự án bàn giao và hướng dẫn sử dụng máy in tem và giấy in tem QR code cho Hợp tác xã Phương Nam, huyện Yên Châu

Bơ Sơn La được giới thiệu và bán tại hệ thống siêu thị thực phẩm sạch Happy Mart, Hà Nội

Trong khuôn khổ dự án đã hỗ trợ ban đầu về truy xuất nguồn gốc cho 2 hợp tác xã được trao quyền sử dụng nhãn hiệu chứng nhận là hợp tác xã Anh Trang (huyện Mai Sơn) và hợp tác xã Phương Nam (huyện Yên Châu), đồng thời, hướng dẫn thành viên của hợp tác xã ghi chép thông tin, nhập dữ liệu đầu vào; Tư vấn cho hợp tác xã tổ chức dữ liệu truy xuất nguồn gốc trên phần mềm gắn với hệ thống nhận diện thương hiệu sản phẩm. Trên cơ sở đó, hợp tác xã trực tiếp quản lý và cập nhật thông tin truy xuất nguồn gốc sản phẩm của đơn vị mình, bao gồm: Thông tin sản phẩm, thông tin nhà sản xuất, thời vụ sản xuất, kỹ thuật, thu hoạch vào phần mềm truy xuất và trực tiếp in tem QR code để dán lên sản phẩm hoặc bao bì sản phẩm.... Dựa trên hệ thống truy xuất bằng tem QR code, tổ chức, cá nhân sản xuất và kinh doanh cung cấp thông tin chính có liên quan để khách hàng và người tiêu dùng kiểm tra và tạo lòng tin như: Ngày sản xuất, quy cách đóng gói, xuất xứ, đặc điểm, hướng dẫn sử dụng, cách bảo quản, mô tả sản phẩm… xây dựng liên kết thị trường tiêu thụ sản phẩm mang nhãn hiệu chứng nhận theo chuỗi giá trị. Qua đó, sẽ góp phần khẳng định thương hiệu, chất lượng sản phẩm quả bơ của tỉnh Sơn La trên thị trường. Hiện nay, sản phẩm quả Bơ của tỉnh Sơn La được giới thiệu, bày bán tại Cửa hàng thực phẩm sạch Happy Mart, Biggreen, Công ty Cổ phần Tư vấn dịch vụ và Thương mại Nông sản Thực phẩm Nông thôn và các chợ tại tỉnh Lào Cai.

Đồng chí Đinh Hữu Phí - Cục trưởng Cục Sở hữu trí tuệ (Bộ Khoa học và Công nghệ) trao Giấy chứng nhận đăng ký nhãn hiệu “Bơ Sơn La” cho Sở Khoa học và Công nghệ tỉnh Sơn La

Tháng 5/2022, Bơ Sơn La là 1 trong 3 sản phẩm được Cục Sở hữu trí tuệ, Bộ Khoa học và Công nghệ công bố quyết định và trao Giấy chứng nhận đăng ký nhãn hiệu tại Hội nghị kết nối xúc tiến tiêu thụ, xuất khẩu xoài và nông sản của tỉnh. Đây là cơ hội lớn để quả bơ của tỉnh Sơn La khẳng định chỗ đứng trên thị trường cũng như tạo điều kiện để cá nhân, các hợp tác xã sản xuất và kinh doanh bơ thiết lập được kênh tiêu thụ sản phẩm thông qua các hệ thống cửa hàng thực phẩm sạch trong cả nước. Từ đó góp phần bảo vệ danh tiếng, uy tín và nâng cao chất lượng của sản phẩm bơ Sơn La, mở rộng thị trường tiêu thụ và tăng thu nhập cho người sản xuất.

                                                                                                                                                       Ánh Nguyệt