Cây táo được trồng tập trung tại huyện Mường La, Mai Sơn, Sông Mã... từ những năm 80 - 90 thế kỷ trước. Tuy nhiên, cây táo mới chỉ phát triển nhỏ lẻ quy mô hộ gia đình, diện tích trồng manh mún, sản phẩm làm ra chủ yếu bán tại địa phương; các giống táo trải qua nhiều năm trồng đã bị thoái hóa, quả nhỏ, sản lượng và chất lượng giảm. Bên cạnh đó, kỹ thuật trồng và chăm sóc cây táo của người dân hầu hết là theo kinh nghiệm học được của nông dân các tỉnh miền xuôi nên cây táo sinh trưởng phát triển kém, năng suất thấp. Đặc biệt sâu, bệnh phá hoại chưa có biện pháp phòng trừ triệt để nên ảnh hưởng lớn đến chất lượng sản phẩm; việc sản xuất giống táo chất lượng cao để cung ứng cho nông dân trồng chưa được thực hiện; đa số các giống táo được người dân mua từ các tỉnh miền xuôi, giá cao, không rõ nguồn, gây thiệt hại không ít cho sản xuất. Trước năm 2017, diện tích sản xuất cây táo của tỉnh mới chỉ đạt 96,0 ha, sản lượng 308 tấn, hiệu quả, thu nhập của người nông dân từ cây táo chưa đáp ứng tiềm năng phát triển của tỉnh, kém so với nhiều loại cây trồng khác.

Trước thực trạng đó, tỉnh Sơn La đã phê duyệt Đề tài “Trồng thử nghiệm một số giống táo mới có năng suất cao, chất lượng tốt tại Sơn La” do Viện Cây lương thực và Cây thực phẩm chủ trì, Tiến sỹ Đoàn Xuân Cảnh làm chủ nhiệm, đề tài được triển khai thực hiện từ tháng 7/2017 với mục tiêu lựa chọn được 1-2 giống táo mới có năng suất cao, chất lượng tốt bổ sung vào cơ cấu giống cây ăn quả trên địa bàn tỉnh Sơn La; xác định được vùng sinh thái thích hợp trồng táo cho hiệu quả kinh tế cao; hoàn thiện quy trình kỹ thuật sản xuất giống táo phù hợp với điều kiện tỉnh Sơn La”.

Sau 3 năm triển khai thực hiện, đề tài đã trồng thử nghiệm 6 ha các giống Đại táo 15, Đài Loan và VC01 tại xã Chiềng Khoong, huyện Sông Mã, xã Mường Bú, huyện Mường La và xã Hát Lót, huyện Mai Sơn; ghép cải tạo 850 cây táo già cỗi trong và ngoài mô hình bằng giống Đại táo 15. Qua theo dõi, đánh giá cây táo sinh trưởng phát triển tốt, các giống táo trồng và ghép tại các địa phương đã cho thu hoạch với năng suất cao, chất lượng quả tốt, sản phẩm táo được thị trường đánh giá cao. Đến nay, nhiều địa phương đã quan tâm, đưa cây táo vào trồng, toàn tỉnh Sơn La hiện có trên 165 ha trồng táo, sản lượng quả đạt trung bình trên 680 tấn/năm. Đề tài cũng đã hoàn thiện quy trình nhân giống táo bằng phương pháp ghép, thực hiện ghép cải tạo 100 cây táo già cỗi bằn giống táo mới và mở rộng mô hình lên 750 cây; đào tạo, chuyển giao kỹ thuật nhân giống cây ăn quả bằng phương pháp ghép; tổ chức tập huấn kỹ thuật trồng và chăm sóc cây táo giống mới cho 150 nông dân và cán bộ cơ sở, góp phần nâng cao nhận thức, trình độ chuyên môn, kỹ thuật canh tác, nhân giống cho một cây trồng mới.

Ông Phạm Quang An – Giám đốc Sở Khoa học và Công nghệ cùng nhóm thực đề tài kiểm tra, đánh giá chất lượng quả táo của mô hình ghép cải tạo táo giống mới tại HTX Hưng Thịnh, xã Mường Bú, huyện Mường La

Tiến sỹ Đoàn Xuân Cảnh làm chủ nhiệm Đề tài, cho biết: Cây táo là cây ăn quả dễ trồng, cho hiệu quả kinh tế cao ngay năm đầu tiên. Một số giống táo mới cho năng suất đạt 5-7 tấn/ha (năm đầu tiên) và năng suất tăng mạnh các năm tiếp theo. Như vậy, ngay năm đầu tiên trồng táo cho thu nhập 90 - 120 triệu đồng/ha. Cây táo là cây ăn quả phù hợp cho việc phát triển kinh tế vườn, kinh tế trang trại tại Sơn La. Bên cạnh đó, trồng táo diện tích lớn có thể phát triển nghề nuôi ong mật vì cây táo ra hoa nhiều, thời gian ra hoa kéo dài từ tháng 6 đến cuối tháng 10, mật hoa táo có chất lượng cao tương đương mật hoa nhãn. Cây táo có thể trồng kèm theo các loại cây thực phẩm, cây công nghiệp ngắn ngày, như: Đậu, lạc, dưa lê, dưa thơm các loại... trong vụ xuân hè sau khi thu hoạch táo và đốn cây, tạo việc làm, tăng thu nhập cho người trồng táo. 

Ông Đoàn Xuân Cảnh chủ nhiệm đề tài thuyết trình tại buổi nghiệm thu đề tài

Tại huyện Mường La, đề tài đã lựa chọn thực hiện 2 mô hình trồng mới và ghép cải tạo cây táo tại HTX Đoàn Kết và HTX Hưng Thịnh của xã Mường Bú (Mường La). Anh Nguyễn Đình Hướng, Giám đốc HTX Hưng Thịnh, cho biết: HTX hiện có 20 thành viên, trong đó 7 thành viên trồng táo trên 10 ha theo quy trình VietGAP. HTX tham gia thực hiện mô hình thí điểm của Đề tài “Trồng thử nghiệm một số giống táo mới có năng suất cao, chất lượng tốt tại Sơn La”, ngoài việc được hỗ trợ cây táo giống mới, nhóm thực hiện đề tài còn hướng dẫn các hộ dân kỹ thuật tỉa cành, ghép cải tạo các cây táo lâu năm, già cỗi bằng giống Đại táo 15. Qua đánh giá thực tế cho thấy, ở cả cây ghép và cây trồng mới đều cho quả to, táo khi ăn có độ giòn và vị ngọt đậm; giá bán táo trung bình từ 35.000 đến 45.000 đồng/kg; nhiều thành viên các HTX đã chủ động ghép cải tạo vườn táo địa phương bằng giống táo mới. Vào vụ thu hoạch, trung bình mỗi ngày HTX xuất bán từ 4 – 5 tạ táo theo đơn đặt hàng cho siêu thị BigC, Vinmark, Lote... và một số hệ thống cửa hàng bán rau củ, quả sạch khác.

Chị Đỗ Thị Nga, thành viên HTX Đoàn Kết, xã Mường Bú, huyện Mường La, tham gia mô hình của đề tài cho biết: Trước kia gia đình tôi 1 ha giống táo cũ, năng suất với lại giá bán không cao. Được tham gia thực hiện trồng thử nghiệm giống táo mới và ghép cải tạo những cây táo địa phương già cỗi, năng suất và chất lượng táo ngày càng được nâng lên. Đặc biệt các giống táo mới này đều cho quả khá to, khối lượng trung bình từ 8-10 quả/kg, khi chín vỏ quả chuyển màu vàng sáng, ăn giòn, vị ngọt mát, cùi dầy, hạt nhỏ, phù hợp thị hiếu người tiêu dùng.

Kết quả của đề tài đã mang lại tín hiệu vui cho người dân, góp phần vào mục tiêu chuyển đổi cơ cấu giống cây trồng thích ứng với biến đổi khí hậu của tỉnh. Để cây táo phát triển bền vững và trở thành một trong những loại cây trồng phổ biến, thời gian tới, các cấp, ngành cần đẩy mạnh việc triển khai áp dụng kết quả của đề tài vào thực tiễn, tạo vùng sản xuất táo tập trung, hỗ trợ cho doanh nghiệp, HTX xây dựng thương hiệu, đưa sản phẩm táo trở thành một loại nông sản đặc trưng của tỉnh Sơn La.

Phan Dương