Cùng với các loại trái cây của tỉnh như xoài, nhãn, mận, chuối, bơ, chanh leo,... được xuất khẩu thị trường nước ngoài, trái thanh long Sơn La cũng đang dần được tiếp cận, xuất khẩu đi các thị trường. Việc xây dựng và phát triển nhãn hiệu chứng nhận Thanh long Sơn La đang là nhiệm vụ được tỉnh chú trọng, tạo sự liên kết các doanh nghiệp, hợp tác xã (HTX) đẩy mạnh sản xuất, tiêu thụ, góp phần thúc đẩy cơ cấu kinh tế nông nghiệp theo hướng bền vững, ổn định đời sống cho bà con nông dân.

     Vốn là loại quả được trồng nhiều ở Nam Bộ và được đưa về trồng ở Sơn La từ năm 2010, nhờ có điều kiện tự nhiên thích hợp cùng với sự canh tác của người dân nơi đây, thanh long đã cho thấy sự phù hợp với mảnh đất này và trở thành loại quả có chất lượng và mang lại hiệu quả kinh tế cao cho người dân. Hiện nay, toàn tỉnh trồng khoảng 300 ha thanh long, tập trung tại các huyện Mai Sơn, Thuận Châu, Yên Châu, thành phố Sơn La… sản lượng đạt khoảng 5.000 tấn/năm. Trái thanh long của tỉnh đang khẳng định được chất lượng, có uy tín trên thị trường và bắt đầu xuất khẩu sang các nước Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc, Nga... Tuy nhiên, do chưa xây dựng được nhãn hiệu chứng nhận, nên thanh long Sơn La phải chịu sức ép lớn từ các đối thủ cạnh tranh như thanh long Bình Thuận, thanh long Lập Thạch (Vĩnh Phúc), thanh long Uông Bí (Quảng Ninh)...

     Trên cơ sở đó, năm 2021, UBND tỉnh Sơn La đã phê duyệt nhiệm vụ, Công ty TNHH Nghiên cứu và Tư vấn chuyển giao công nghệ và đầu tư (CONCETTI) triển khai thực hiện dự án “Xây dựng, quản lý và phát triển nhãn hiệu chứng nhận “Thanh long Sơn La” cho sản phẩm quả thanh long của tỉnh Sơn La, KS. Trần Quang Minh làm chủ nhiệm dự án với mục tiêu xây dựng, phát triển chuỗi giá trị sản phẩm quả thanh long theo hướng liên kết giữa nông dân, HTX với doanh nghiệp thu mua, chế biến, tiêu thụ sản phẩm; nâng cao năng lực cạnh tranh trên thị trường.

   Ngay sau khi được triển khai, nhóm thực hiện dự án đã tiến hành điều tra, khảo sát hiện trạng sản xuất, kinh doanh sản phẩm thanh long trên địa bàn tỉnh Sơn La để đánh giá được thực trạng sản xuất, kinh doanh làm căn cứ phục vụ đăng ký bảo hộ, xác định cơ chế quản lý phù hợp, hiệu quả đối với NHCN “Thanh long Sơn La”. Dựa trên kết quả rà soát, đánh giá và danh sách các HTX được đề xuất cấp quyền từ các huyện/thành phố, dự án lựa chọn 05 HTX để triển khai thí điểm mô hình nhãn hiệu chứng nhận gồm: HTX Nông nghiệp Ngọc Hoàng; HTX sản xuất kinh doanh dịch vụ tổng hợp Bình Thuận; HTX sản xuất nông nghiệp hữu cơ Tây Bắc; HTX Kiên Cường Phiêng Khoài; HTX Hoa quả Thành Đạt.

   Sau khi cấp thí điểm mô hình, đơn vị chủ trì tạo kênh kết nối, trao đổi trực tiếp với 05 đơn vị để duy trì kênh thông tin, tiếp tục hỗ trợ và tiếp thu ý kiến của các đơn vị sau khi được cấp quyền và tiến hành kiểm tra thực tế tại cơ sở. Kết quả cho thấy, hệ thống quản lý sử dụng NHCN vận hành tốt, đạt hiệu quả cao. Trong quá trình theo dõi, dự án đã phối hợp cùng Sở Khoa học và Công nghệ tỉnh hướng dẫn và chuyển giao các công cụ tuyên truyền quảng bá sản phẩm mang NHCN, hỗ trợ và hướng dẫn các HTX, người sản xuất sử dụng hệ thống nhận diện, bao bì, tem nhãn sản phẩm mang NHCN; cùng với đó tổ chức buổi gặp gỡ và tiếp xúc các đối tác tham gia tiêu thụ sản phẩm thanh long được gắn NHCN “Thanh long Sơn La”, hỗ trợ các HTX tham gia gian hàng, hội chợ, các kênh tiêu thụ thử nghiệm và các sự kiện khác.

    Là cơ quan quản lý Nhà nước trong lĩnh vực sở hữu trí tuệ, đồng thời là cơ quan chủ sở hữu nhãn hiệu chứng nhận, Sở Khoa học và Công nghệ thường xuyên kiểm tra tiến độ và đóng góp ý kiến về các nội dung hoạt động dự án xây dựng nhãn hiệu chứng nhận “Thanh long Sơn La” như lựa chọn mẫu, các tiêu chí chứng nhận, bản đồ vùng sản phẩm mang nhãn hiệu chứng nhận, quy chế quản lý và sử dụng nhãn hiệu chứng nhận, hoàn thiện công vụ quản lý, kiểm soát sử dụng nhãn hiệu, bộ nhận diện sản phẩm.

    Trên cơ sở tham vấn ý kiến của Sở Khoa học và Công nghệ, UBND huyện và đánh giá khảo sát của đơn vị chủ trì dự án, 02 HTX được lựa chọn thí điểm cho hoạt động sử dụng hệ thống truy xuất nguồn gốc sản phẩm, bao gồm: HTX Kiên Cường Phiêng Khoài (huyện Yên Châu) và HTX Nông nghiệp Ngọc Hoàng (huyện Mai Sơn). Dự án đã thực hiện hỗ trợ, tư vấn, sử dụng tem QR code trong quản lý, nhận diện, xác định nguồn gốc thực phẩm nông sản an toàn cho các HTX.

   Qua hoạt động triển khai mô hình thí điểm có thể thấy, việc áp dụng phương thức quản lý và khai thác sử dụng NHCN “Thanh long Sơn La” thông qua quản lý theo chuỗi từ khâu sản xuất đến khâu kinh doanh trong giai đoạn hiện nay là phù hợp. Tuy có khác nhau giữa các đơn vị tham gia, nhưng kết quả thu được bước đầu thử nghiệm thí điểm cấp quyền sử dụng NHCN là đáng khích lệ, tạo điều kiện cho chính quyền các cấp, các cơ quan, tổ chức quản lý chuyên ngành và đặc biệt cộng đồng cư dân có điều kiện tiếp cận quản lý theo chuỗi, hiểu và tham gia một cách nhiệt tình, có trách nhiệm trong việc triển khai thực hiện các mô hình thí điểm sử dụng NHCN tại địa phương.

   Trong quá trình triển khai, dự án đã tổ chức thành công 4 lớp tập huấn nâng cao nhận thức, trách nhiệm cho cán bộ và người dân. Sau các lớp tập huấn, khóa học đã giúp bà con hiểu rõ những thông tin tổng quát về Sở hữu trí tuệ, chỉ dẫn địa lý, nhãn hiệu chứng nhận, nhãn hiệu tập thể; trang bị đầy đủ kỹ năng về xây dựng và quản lý phát triển các thương hiệu đã được bảo hộ; nhất là thương hiệu NHCN “Thanh long Sơn La”; Nắm rõ về vai trò của NHCN “Thanh long Sơn La” trong hiện tại và tương lai nhằm phát triển bền vững loại sản phẩm này. Đồng thời, giúp người dân địa phương biết cách áp dụng kỹ thuật sản xuất để tạo ra sản phẩm đạt chất lượng và đáp ứng được các tiêu chí của sản phẩm mang NHCN “Thanh long Sơn La” cũng như phương pháp marketing dựa trên nền tảng số,...

    Xây dựng thương hiệu cho sản phẩm thanh long Sơn La là nhiệm vụ quan trọng của hành trình đưa sản phẩm thanh long phát triển và vươn xa, góp mặt vào một trong những loại mặt hàng nông sản xuất khẩu sang thị trường quốc tế lớn. Tháng 8/2024, Cục Sở hữu trí tuệ đã cấp giấy chứng nhận quyền sở hữu trí tuệ cho Thanh long Sơn La. Đây là dấu mốc quan trọng, tạo tiền đề cho trái Thanh long Sơn La có cơ hội tiếp cận với các thị trường khó tính như Châu Âu, Nhật Bản ... Đến tháng 11/2024, Sở Khoa học và Công nghệ tỉnh Sơn La đã phối hợp với Cục Sở hữu trí tuệ, huyện Thuận Châu tổ chức Công bố văn bằng bảo hộ nhãn hiệu chứng nhận Thanh long Sơn La. Tại Lễ công bố, đồng chí Lê Huy Anh, Phó Cục trưởng Cục Sở hữu trí tuệ đã trao Quyết định cấp Giấy chứng nhận đăng ký nhãn hiệu “Thanh long Sơn La” cho Sở Khoa học và Công nghệ tỉnh Sơn La; Đồng thời, Sở Khoa học và Công nghệ trao Giấy chứng nhận quyền sử dụng nhãn hiệu cho 05 HTX trồng thanh long tại các huyện: Thuận Châu, Mai Sơn, Yên Châu, Mộc Châu. Việc xây dựng phát triển nhãn hiệu chứng nhận Thanh long Sơn La là cả một quá trình dài cho thấy sự đúng đắn trong hướng đi phát triển kinh tế của tỉnh nhà, tạo động lực để người trồng thanh long, các doanh nghiệp, HTX đẩy mạnh sản xuất, tiêu thụ, tiếp tục đưa loại trái cây này chinh phục thị trường khó tính như Châu Âu, Nhật Bản.

Cục Sở hữu trí tuệ trao Chứng nhận đăng ký nhãn hiệu “Thanh long Sơn La” cho Sở Khoa học và Công nghệ tỉnh.

Các đại biểu tham quan gian hàng trưng bày thanh long

     Hơn 3 năm triển khai dự án, đơn vị chủ trì đã phối hợp cùng các cơ quan, đơn vị xây dựng và phát triển nhãn hiệu chứng nhận Thanh long Sơn La của tỉnh Sơn La, góp phần nâng cao giá trị thương hiệu cho các sản phẩm nông sản đặc sản của tỉnh có lợi thế để xuất khẩu, đưa nông nghiệp phát triển theo hướng bền vững, cải thiện đời sống của người dân.

Tú Hảo