Với mục tiêu lựa chọn được một số giống hoa Cát tường có giá trị kinh tế cao, được khách hàng ưa chuộng và phù hợp với điều kiện thổ nhưỡng của địa phương, từ tháng 5/2022, Trung tâm Dịch vụ nông nghiệp huyện Vân Hồ đã chủ trì triển khai đề tài nghiên cứu khoa học cấp tỉnh “Xây dựng mô hình trồng thử nghiệm một số giống hoa Cát tường gắn với phát triển du lịch sinh thái tại Mộc Châu, Vân Hồ”. Sau gần 2 năm triển khai, đến nay đề tài đã mang lại hiệu quả; cây hoa phù hợp với điều kiện khí hậu thổ nhưỡng, sinh trưởng và phát triển tốt, được thị trường ưa chuộng. Ngay sau khi đề tài được phê duyệt, Trung tâm dịch vụ Nông nghiệp huyện đã cử kỹ thuật đi học tập, trao đổi chuyên môn về các giống hoa cát tường, về thời vụ và kỹ thuật trồng tại Đà Lạt, Hà Nội; lựa chọn 4 giống hoa cát tường đơn và 4 giống hoa cát tường kép có khả năng phù hợp để trồng thử nghiệm; các thông tin về thị trường hoa cát tường nhằm kết nối tiêu thụ sản phẩm khi triển khai thực hiện đề tài. Sau đó, tiến hành khảo sát, thu thập các thông tin về định hướng phát triển ngành hoa, tình hình trồng, sản xuất và tiêu thụ hoa nói chung và hoa Cát tường nói riêng của huyện Mộc Châu, huyện Vân Hồ, TP Sơn La nhằm kết nối sản xuất và đánh giá sơ bộ sự phù hợp của cây hoa Cát tường với các điều kiện tự nhiên tại điểm nghiên cứu của đề tài.

        Nằm trong khuôn khổ thực hiện đề tài, tháng 6/2023, Trung tâm dịch vụ Nông nghiệp huyện đã triển khai thực hiện mô hình trồng hoa Cát tường thương phẩm 1000m² hoa cắt cành và 200m² hoa trồng chậu với 3 hộ đăng ký tham gia tại các bản Thuông Cuông, Hang Trùng, Hua Tạt, huyện Vân Hồ. Các hộ tham gia mô hình được hỗ trợ một phần giống, phân bón. Trong quá trình triển khai, Trung tâm đã tổ chức  được 01 lớp tập huấn tại xã Vân Hồ với 35 học viên tham gia và tổ chức thành công 01 hội thảo mô hình trình diễn với 40 người tham gia nhằm giới thiệu về hoa Cát tường cũng như chia sẻ những kết quả và chuyển giao kỹ thuật trồng, chăm sóc cây hoa Cát tường cho người sản xuất.

Đoàn công tác của Sở KH&CN tỉnh Sơn La thăm quan mô hình trồng hoa Cát tường cắt cành tại bản Hang Trùng, xã Vân Hồ, huyện Vân Hồ 

        Sau thời gian thực hiện mô hình thương phẩm theo đúng quy trình kỹ thuật, dưới sự hướng dẫn của cán bộ Trung tâm Dịch vụ Nông nghiệp huyện, cây hoa Cát tường sinh trưởng và phát triển tốt. Hoa sau thu hoạch được bán cho các cửa hàng kinh doanh hoa trên địa bàn tỉnh Sơn La, Điện Biên và TP Hà Nội với giá giao động từ 7.000 đến 8.000 đồng/cành, sau khi trừ chi phí thu từ 18 triệu đồng/1.000m². Hoa thương phẩm được người tiêu dùng đánh giá cao, có tính cạnh tranh rất lớn về giá, về chất lượng và độ tươi so với hoa cát tường hoặc các loại hoa khác nhập từ Đà Lạt.

        Quá trình triển khai thực hiện đề tài, đến nay, Trung tâm Dịch vụ Nông nghiệp huyện đã khuyến cáo lựa chọn 03 giống hoa đơn và 03 giống hoa kép phù hợp với điều kiện thổ nhưỡng, khí hậu của địa phương và được thị trường ưa chuộng. Đồng thời xây dựng được quy trình kỹ thuật trồng, chăm sóc hoa Cát tường. Xây dựng được 01 mô hình trồng hoa Cát tường cắt cành với quy mô 1000m², 01 mô hình trồng hoa Cát tường trong chậu với quy mô 200m², với  2000 chậu. Cây sinh trưởng, phát triển tốt, tỷ lệ sống cao đạt trên 95%, thời gian thu hoạch từ 120-130 ngày, nở đồng đều và đem lại giá trị kinh tế cho người trồng hoa.

        Hoa Cát tường thuộc loại cây thân thảo, khi ra hoa có nhiều lớp cánh mỏng manh, mịn màng xếp xoáy tạo hình đẹp mắt hơi giống bông hoa hồng. Không chỉ đẹp về hình dáng, cát tường có nhiều màu sắc từ hồng, tím, trắng, vàng, đỏ, xanh hoặc phối trộn hai màu như trắng viền hồng, trắng viền tím…thời điểm hoa nở từ mùa hè đến xuân, hoa bền được 2-3 tuần.

        Ông Nguyễn Quang Huấn - Phó Chủ tịch UBND huyện Vân Hồ cho biết: Trong quá trình triển khai đề tài huyện Vân Hồ đã đề xuất với Sở KH&CN đăng ký mô hình hoa Cát tường, đến thời điểm này hoa phát triển rất tốt, tỷ lệ sinh trưởng phát triển đạt được kế hoạch mục tiêu. Định hướng phát triển trồng hoa cát tường trong thời gian tới, sau khi đề tài kết thúc huyện Vân Hồ sẽ quyết liệt nhân rộng mô hình ra các hộ dân để liên kết theo chuỗi để nâng cao giá trị kinh tế, phát triển thêm trên địa bàn huyện Mộc Châu làm sao để sau này có thương hiệu hoa Cát tường.

        Để gắn hoa cát tường với mô hình phát triển du lịch, đề tài đã thử nghiệm trồng hoa cát tường gắn với tham quan, trải nghiệm du lịch tại 1 Village tại bản Hua Tạt, xã Vân Hồ, huyện Vân Hồ, với diện tích 100m², sử dụng 17.500 cây giống. Cây hoa được trồng từ tháng 10/2023-2/2024. Mô hình này đã tạo điểm nhấn đối với du khách đến tham quan và trải nghiệm tại “The Nordic Village - Mộc Châu”. Hoa cát tường trồng tại đây khiến du khách đến tham quan rất ấn tượng bởi vẻ đẹp, màu sắc và độ bền của hoa khi nở. Tuy nhiên, với đặc điểm khá nhạy cảm với sự thay đổi của điều kiện thời tiết, nên cây hoa cát tường bộc lộ nhiều khó khăn, thách thức khi phát triển sản xuất gắn với du lịch. Do thời gian từ khi trồng đến khi ra hoa dài, cần kỹ thuật chăm sóc, chi phí đầu tư lớn nên khả năng phát triển kém hơn so với những loài hoa ngắn ngày, dễ trồng và có sức ảnh hưởng lớn với du lịch tại Mộc Châu, Vân Hồ hiện nay như hoa cải, tam giác mạch,.. Do đó, các nhà vườn hoàn toàn có thể vừa phát triển sản xuất chuyên canh để cung cấp hoa ra thị trường vừa kết hợp cho du khách tới tham quan, chụp ảnh, thay vì chỉ chỉ tập trung vào một hướng. Tuy nhiên muốn làm được điều này, người sản xuất cần chú trọng đầu tư và chăm sóc để những vườn hoa thực sự trở thành điểm đến ấn tượng cho du khách.

        Ngoài ra, kết hợp cùng với hoạt động xây dựng mô hình hoa Cát tường thương phẩm của đề tài, một số hộ dân tại xã Chiềng Sơn huyện Mộc Châu và thành phố Sơn La đã tự đầu tư kinh phí trồng hoa Cát tường dưới sự hướng dẫn kỹ thuật của nhóm thực hiện đề tài nhằm nhân rộng, lan tỏa mô hình của đề tài. Đặc biệt hộ gia đình bà Lường Thị Phúc, tại thành phố Sơn La đã kết hợp cho khách tham quan tại nhà hàng làm tăng giá trị kinh tế của hoa Cát tường, qua đó giới thiệu, quảng bá để nhiều du khách biết đến hoa Cát tường hơn nữa. Bà Lường Thị Phúc, tổ 4, phường Chiềng An, Thành phố Sơn La hộ trồng hoa tại thành phố Sơn La chia sẻ: Bắt đầu trồng hoa Cát tường theo dự án từ tháng 10/2023 trong nhà lưới, quá trình trồng, chăm sóc làm theo đúng quy trình từ khâu làm đất thật kỹ, khử nấm, vi khuẩn để tránh sâu bệnh, bón phân vi sinh, hoa này nhiều người thích, rất hiệu quả, cắm được lâu, bông nở nhiều, giá từ 7000 đồng - 15.000 đồng/cành. Sang năm hộ gia đình tôi sẽ tiếp tục nhân rộng và tuân thủ quy trình kỹ thuật trồng đúng theo thời vụ, gắn với du lịch khách tham quan chụp ảnh, hoa này lạ đẹp khách thăm và chụp ảnh rất nhiều.

        Qua 2 năm triển khai thực hiện đề tài cho thấy, hoa cát tường là loại cây khá nhạy cảm với điều kiện thời tiết khí hậu, đặc biệt với điều kiện trồng, chăm sóc ngoài trời; nên cần có cán bộ có chuyên môn thường xuyên theo dõi và có biện pháp kỹ thuật xử lý kịp thời, hiệu quả. Trong trường hợp trồng tại nhà màng, nhà lưới cây hoa cát tường sẽ hạn chế được sâu bệnh đồng thời phát huy tiềm năng năng suất và đạt chất lượng tối ưu về màu sắc và độ bền hoa. Hiện nay vấn đề lớn nhất đối với cây hoa cát tường là kiểm soát bệnh Fusarium. Do đó, cần kiểm soát tốt nguồn lây nhiễm, xử lý đất trước khi trồng, xử lý cây bệnh đúng quy định.

        Kết quả của đề tài là tiền đề và cơ sở để phát triển, mở rộng diện tích trồng hoa Cát tường góp phần chuyển đổi cơ cấu cây trồng, nâng cao hiệu quả sản xuất nông nghiệp, tạo sinh kế cho người dân và đa dạng hóa cây trồng trong nông nghiệp, đặc biệt là trồng hoa chất lượng cao trên địa bàn 2 huyện Vân Hồ, Mộc Châu. Thành công bước đầu của đề tài sẽ góp phần định hướng, giúp người dân địa phương và các vùng có điều kiện tự nhiên tương tự phát triển, mở rộng diện tích trồng hoa Cát tường theo hướng sản xuất hàng hóa góp phần nâng cao thu nhập, cải thiện đời sống cho người dân.

Bích Đào