Trong những năm qua, phát triển nông nghiệp đã trở thành một trong những mục tiêu chính trong chính sách phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh Sơn La. Năm 2020, diện tích nhãn của Sơn La lên tới 18.702 ha, sản lượng ước đạt 72.156 tấn. Trong đó, các huyện Sông Mã, Mộc Châu, Vân Hồ, Yên Châu, Mai Sơn, Mường La có diện tích nhãn lớn nhất cả tỉnh. Đến hết năm 2020, có 35 hợp tác xã (HTX) đã được cấp mã số vùng trồng nhãn để xuất khẩu sang thị trường Úc, New Zealand; 33 HTX được cấp mã số vùng trồng để xuất khẩu sang thị trường Mỹ; 58 HTX được cấp mã số vùng trồng để xuất khẩu sang thị trường Trung Quốc. Trước những cơ hội, thế mạnh về sản phẩm, thị trường, năng lực nội tại, ngày 30/3/2021, UBND tỉnh Sơn La đã ban hành Kế hoạch số 91/KH-UBND về việc xuất khẩu sản phẩm hàng hóa tỉnh Sơn La giai đoạn 2021-2025 nhằm khai thác tối đa lợi thế xuất khẩu và thúc đẩy sự phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh theo hướng tăng trưởng xanh, phát triển nhanh, bền vững, nâng cao năng suất, hiệu quả và sự cạnh tranh của các ngành, lĩnh vực và chủ động hội nhập kinh tế thế giới. Theo đó, nhãn được xem là một trong những sản phẩm xuất khẩu chủ lực của tỉnh, với tổng giá trị tham gia xuất khẩu giai đoạn 2021-2025 được kỳ vọng đạt 54,9 triệu USD. Với mục tiêu khẳng định chất lượng sản phẩm, nâng cao năng lực cạnh tranh cho sản phẩm theo hướng chuỗi giá trị bền vững, Sở Khoa học và Công nghệ đã tham mưu cho UBND tỉnh phê duyệt cho Công ty Trách nhiệm hữu hạn nghiên cứu và tư vấn chuyển giao công nghệ và đầu tư thực hiện dự án: Xây dựng, quản lý và phát triển nhãn hiệu chứng nhận “Nhãn Sơn La” cho các sản phẩm nhãn của tỉnh Sơn La.

     Để xây dựng và đăng ký bảo hộ thành công nhãn hiệu chứng nhận “Nhãn Sơn La” ngay sau khi được phê duyệt, đơn vị chủ trì thực hiện dự án đã tiến hành xây dựng, hoàn thiện bộ hồ sơ đăng ký bảo hộ nhãn hiệu chứng nhận “Nhãn Sơn La” bao gồm tiêu chí chứng nhận cho sản phẩm nhãn mang nhãn hiệu chứng nhận “Nhãn Sơn La”. Bộ tiêu chí chứng nhận cho sản phẩm mang nhãn hiệu chứng nhận “Nhãn Sơn La” đã được ban hành kèm theo Quyết định số 27/QĐ-KHCN ngày 20 tháng 02 năm 2020 của Sở KH&CN tỉnh Sơn La. Bộ tiêu chí chứng nhận bao gồm 3 nội dung chính: Tiêu chí chứng nhận quả nhãn tươi mang nhãn hiệu chứng nhận “Nhãn Sơn La”; Tiêu chí chứng nhận sản phẩm long nhãn mang nhãn hiệu chứng nhận; Các tiêu chí khác (gồm: Tiêu chí an toàn vệ sinh thực phẩm; Tiêu chí bao gói sản phẩm; Tiêu chí xuất khẩu).

     Sau khi thẩm định kỹ lưỡng các điều kiện bảo hộ chứng nhận, ngày 17/3/2020, Cục Sở hữu trí tuệ đã cấp Giấy chứng nhận số 381831 theo Quyết định số 20580/QĐ-SHTT, bảo hộ nhãn hiệu chứng nhận “Nhãn Sơn La”. Sản phẩm được bảo hộ nhãn hiệu chứng nhận là nhãn quả tươi, long nhãn của tỉnh Sơn La. Bản đồ khu vực địa lý tương ứng với sản phẩm mang nhãn hiệu chứng nhận “Nhãn Sơn La” bao gồm 12 huyện/thành phố với 145 xã/thị trấn thuộc tỉnh Sơn La. Với công cụ nhãn hiệu chứng nhận, các nhà sản xuất và kinh doanh nhãn Sơn La sẽ có được lợi thế cạnh tranh lớn hơn trên thị trường nhờ danh tiếng và chất lượng của sản phẩm đã được công nhận; đồng thời các nhà quản lý cũng dễ dàng hơn trong việc thực thi các hoạt động chống xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ.

    Ngày 21/7/2021, tại huyện Sông Mã, đã diễn ra Lễ công bố Quyết định cấp Giấy chứng nhận đăng ký nhãn hiệu “Nhãn Sơn La” và cắt băng khởi hành lô nhãn Sông Mã - Sơn La xuất khẩu sang thị trường EU và Vương quốc Anh năm 2021. Tại Lễ công bố, đồng chí Trần Lê Hồng - Phó Cục trưởng Cục Sở hữu trí tuệ đã trao Quyết định cấp Giấy chứng nhận đăng ký nhãn hiệu “Nhãn Sơn La” cho lãnh đạo UBND tỉnh; Sở Khoa học và Công nghệ đã trao Giấy chứng nhận quyền sử dụng nhãn hiệu cho 25 hợp tác xã trên địa bàn huyện Sông Mã. Cũng tại Lễ công bố, đại diện các doanh nghiệp, hợp tác xã đã ký kết biên bản ghi nhớ về sản xuất và tiêu thụ nhãn. Đây là sự khẳng định về danh tiếng và chất lượng nông sản của tỉnh, góp phần hoàn thiện khung pháp lý, tạo nền tảng vững chắc cho hoạt động cung cấp các sản phẩm từ quả nhãn của tỉnh vươn ra thị trường trong nước và quốc tế, hướng tới mục tiêu nâng cao thu nhập, đời sống của người dân.

    Để duy trì và phát triển nhãn hiệu chứng nhận, đơn vị chủ trì dự án đã phối hợp với Sở Khoa học và Công nghệ xây dựng hệ thống các văn bản; mô hình tổ chức quản lý và vận hành sử dụng nhãn hiệu chứng nhận “Nhãn Sơn La” có hiệu quả sau khi được cấp văn bằng bảo hộ; Xây dựng hệ thống truy xuất nguồn gốc cho sản phẩm mang nhãn hiệu chứng nhận “Nhãn Sơn La”. Dựa trên kết quả rà soát, đánh giá và danh sách các hợp tác xã được đề xuất cấp quyền từ các huyện/thành phố, đơn vị chủ trì dự  án tiến hành đánh giá và lựa chọn 05 HTX để triển khai cấp quyền sử dụng, phát triển nhãn hiệu chứng nhận “Nhãn Sơn La” theo hướng chuỗi giá trị. Các HTX được lựa chọn nằm trên địa bàn 05 huyện Vân Hồ, Mộc Châu, Yên Châu, Mai Sơn, Mường La, đây đều là những hợp tác xã có tiềm lực, các HTX đều đã có Giấy chứng nhận VietGAP và đã được cấp mã số vùng trồng để xuất khẩu sang các thị trường Úc, Newzealand, Mỹ, Trung Quốc bao gồm: HTX Nông nghiệp Mường Bú (huyện Mường La), HTX Dịch vụ nông nghiệp Nhãn Chín Muộn (huyện Mai Sơn), HTX Hoa quả Quyết Tâm (huyện Yên Châu), HTX Nông nghiệp Suối Bàng (huyện Vân Hồ), HTX Hoa quả Thành Đạt (huyện Mộc Châu). Mô hình quản lý nhãn hiệu chứng nhận đã được áp dụng thí điểm cho 05 HTX. Sau khi cấp thí điểm, đơn vị chủ trì tạo kênh kết nối qua zalo, trao đổi trực tiếp với 05 đơn vị được thí điểm để duy trì kênh thông tin, tiếp tục hỗ trợ và tiếp thu ý kiến của các đơn vị thí điểm sau khi được cấp quyền và tiến hành kiểm tra thực tế tại cơ sở. Kết quả cho thấy, hệ thống quản lý sử dụng nhãn hiệu chứng nhận vận hành thông suốt, thuận lợi. Trong quá trình theo dõi, đơn vị thực hiện dự án cũng đã phối hợp cùng Sở KH&CN hướng dẫn và chuyển giao các công cụ hỗ trợ cấp quyền thử nghiệm sử dụng nhãn hiệu chứng nhận cho 05 HTX, hỗ trợ và hướng dẫn các HTX và người sản xuất sử dụng hệ thống nhận diện, bao bì, công cụ quảng bá tuyên truyền trong các gian hàng, hội chợ, ngày hội nhãn Sơn La và các sự kiện khác.

    Với mục đích nâng cao nhận thức, trách nhiệm của cán bộ và người dân trong sản xuất, kinh doanh sản phẩm mang nhãn hiệu chứng nhận “Nhãn Sơn La”, đơn vị chủ trì dự án đã tổ chức 10 lớp tập huấn tại 5 huyện (Vân Hồ, Mộc Châu, Yên Châu, Mai Sơn, Mường La) với sự tham gia của các cán bộ phòng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn các huyện; cán bộ quản lý 05 huyện và các xã thuộc khu vực địa lý tương ứng với sản phẩm mang nhãn hiệu chứng nhận “Nhãn Sơn La”; hộ gia đình, tổ chức và cá nhân sản xuất, kinh doanh sản phẩm nhãn Sơn La. 

    Bên cạnh đó, đơn vị thực hiện dự án đã đẩy mạnh việc phát triển thương mại cho sản phẩm mang nhãn hiệu chứng nhận “Nhãn Sơn La” thông qua liên kết thị trường, thúc đẩy tiêu thụ sản phẩm theo hướng chuỗi giá trị: Sau khi tiến hành gặp gỡ, trao đổi và thu thập thông tin từ các đối tác thương mại, cụ thể là HaproMart, Lotte Mart, An Fruit, F5 Fruit và Hello Green..., đơn vị chủ trì đã tiến hành xây dựng hệ thống biểu mẫu, hợp đồng, thỏa thuận theo yêu cầu của các đối tác; Thông qua hoạt động tìm hiểu - khảo sát, đơn vị tư vấn tiến hành xây dựng bộ tài liệu hướng dẫn phân phối sản phẩm sản phẩm qua các kênh tiêu thụ. Đến nay, tại Hà Nội, Công ty cổ phần thương mại thực phẩm NZ (Công ty phân phối hoa quả vào các chuỗi siêu thị) đã ký hợp đồng với HTX Hoa Quả Thành Đạt và HTX Hoa quả Quyết Tâm; ký kết thành công hợp đồng với 01 chuỗi cửa hàng hoa quả xuất nhập khẩu là An Fruit tại Hà Nội với HTX Dịch Vụ Nông nghiệp Nhãn Chín Muộn và HTX Nông nghiệp Suối Bàng; ký kết thành công hợp đồng với 02 chuỗi cửa hàng hoa quả là C5MART và Trái cây nhập khẩu Hồng Vân tại Nghệ An với HTX Dịch Vụ Nông nghiệp Nhãn Chín Muộn và HTX Nông nghiệp Suối Bàng. Ngay sau khi kí kết hợp đồng, dự án đã tiến hành hỗ trợ các HTX đưa hàng vào trong chuỗi. Sản phẩm được bán dưới dạng hàng hóa kí gửi, đảm bảo đủ tiêu chuẩn như Bộ tiêu chí chất lượng đã được công bố theo Quyết định số 27/QĐ-KHCN ngày 20/02/2020 của Sở KH&CN tỉnh Sơn La. Bên cạnh đó, dự án cũng đồng hành cùng các HTX trong công tác sử dụng các bao bì, nhãn mác và các phương tiện quảng cáo như standee, băng rôn, tờ rơi… trong quá trình kết nối tiêu thụ sản phẩm.

     Nhãn hiệu chứng nhận “Nhãn Sơn La” được bảo hộ là cơ hội thuận lợi phát huy lợi thế cạnh tranh sản phẩm, tăng giá trị kinh tế cho người sản xuất và kinh doanh nhãn, góp phần ổn định cơ cấu kinh tế của tỉnh Sơn La và các xã nằm trong khu vực bảo hộ, hình thành mũi kinh tế phát triển theo chuỗi giá trị, hiệu quả kinh tế cao và bền vững, việc xây dựng thương hiệu cho sản phẩm “Nhãn Sơn La” sẽ mang lại lợi ích thương mại và kinh tế rất lớn không chỉ tại thị trường trong nước mà còn được coi là tấm “visa” giúp các tổ chức sản xuất sản phẩm thâm nhập thị trường quốc tế thuận lợi hơn các sản phẩm thông thường khác, từ đó thúc đẩy mạnh mẽ sự phát triển của khu vực sản xuất sản phẩm mang nhãn hiệu chứng nhận góp phần hoàn thành mục tiêu mà UBND tỉnh Sơn La đề ra, tổng giá trị tham gia xuất khẩu giai đoạn 2021-2025 đối với sản phẩm nhãn đạt 54,9 triệu USD, trở thành một trong nhưng sản phẩm hàng hóa chủ lực của tỉnh. Nhãn hiệu chứng nhận “Nhãn Sơn La” được bảo hộ đã có tác động bước đầu đến các hộ dân sản xuất, kinh doanh nhãn Sơn La, làm thay đổi tư duy sản xuất khoa học, kiểm soát chất lượng chặt chẽ với hệ thống tiêu chí chất lượng chung, cách thức sản xuất hàng hóa đáp ứng nhu cầu thị trường, đẩy mạnh xuất khẩu hàng hóa sang các thị trường nước ngoài.

Bích Đào