Thực hiện chủ trương của tỉnh về trồng cây ăn quả trên đất dốc, những năm qua, các huyện, thành phố đã quan tâm thực hiện và đạt được nhiều kết quả quan trọng, góp phần đưa Sơn La trở thành vùng cây ăn quả lớn nhất miền Bắc. Năm 2019, diện tích cây ăn quả trên địa bàn tỉnh tỉnh là 57.765 ha, trong đó cây xoài, nhãn là cây ăn quả được trồng phổ biến với tổng diện tích xoài là 15.176ha, sản lượng đạt trên 33 nghìn tấn, diện tích nhãn là 16.685 ha, sản lượng đạt 60.109 tấn, sản phẩm đã được xuất khẩu sang nhiều nước trên thế giới như Mỹ, Úc, Trung Quốc… Thành công đó, có sự đóng góp vô cùng hiệu quả của các đề tài khoa học ứng dụng đã và đang được triển khai thời gian qua. Đề tài “Trồng thử nghiệm các loại cây ăn quả (xoài, nhãn) tại vùng cao của huyện Mộc Châu, Yên Châu và Thuận Châu tỉnh Sơn La”, do Trường Cao đẳng Sơn La, kỹ sư Hoàng Văn Vân làm Chủ nhiệm là một trong những đề tài đưa ra cơ sở khoa học để phát triển cây ăn quả vùng đất dốc.

 Trong quá trình triển khai thực hiện, nhóm nghiên cứu  đã lựa chọn 04 giống xoài: GL4, VRQ-XX-1, Vân du, xoài tròn Yên Châu, 03 giống nhãn PHM99-1.1, PHM99-2.1, PHS-2 thực hiện mô hình trồng mới và mô hình ghép cải tạo với tổng quy mô 06 ha tại 3 địa điểm: xã Lóng Sập (huyện Mộc Châu), xã Long Hẹ (huyện Thuận Châu) và xã Phiêng Khoài (huyện Yên Châu). 

Nhóm thực hiện Đề tài kiểm tra tình hình phát triển cây xoài tại xã Long Hẹ (Thuận Châu).

Thăm vườn cây ăn quả của gia đình anh Vì Văn Thắng, bản Na Đón, xã Phiêng Khoài (Yên Châu) là một trong 2 hộ dân của xã được lựa chọn tham gia dự án. Anh cho biết: Năm 2017, gia đình chuyển 1 ha đất trồng cây lương thực sang trồng xoài và nhãn. Được hỗ trợ giống, phân bón và được cán bộ thực hiện đề tài hướng dẫn kỹ thuật, quy trình chăm sóc, nên vườn cây ăn quả phát triển tốt. Năm 2020, gia đình đã thu hoạch trên 1 tấn xoài, còn nhãn đã cho quả bói. Gia đình tôi mong muốn tiếp tục được hỗ trợ mở rộng diện tích trồng cây ăn quả cũng như tìm đầu ra cho sản phẩm.           

Tại huyện Thuận Châu, đề tài đã xây dựng mô hình điểm tại bản Nậm Nhứ, xã Long Hẹ với diện tích 2 ha trồng các giống cây thử nghiệm và ghép cải tạo giống xoài GL4, VRQ XX1, Vân du và giống nhãn PH-M99-1.1, PH-M99-2.1, PHS-2. Qua đánh giá, tại xã vùng cao Long Hẹ giống nhãn PH-M99-2.1 cho năng suất, số lượng quả/chùm, khối lượng quả, tỷ lệ cùi cao nhất so với các giống nhãn cùng đưa trồng thử nghiệm; đối với các giống xoài đưa vào trồng thử nghiệm, sau thời gian theo dõi đánh giá, cây xoài GL4 cho khả năng sinh trưởng, phát triển tốt hơn cả, đây là giống xoài có thể lựa chọn để nhân rộng thời gian tới.

Sau 03 năm nghiên cứu, trên cơ sở chỉ tiêu sinh trưởng, năng suất của các giống qua các năm tại các điểm xây dựng mô hình, đề tài đã lựa chọn 02 giống nhãn PH-M99-2.1 và PHM99-1.1, 01 giống xoài GL4 có khả năng sinh trưởng, phát triển tốt, cho năng suất cao phù hợp với điều kiện thổ nhưỡng khí hậu tại vùng cao; đồng thời, xây dựng được quy trình kỹ thuật trồng thâm canh cây ăn quả (xoài,nhãn); Tổ chức được 03 lớp tập huấn kỹ thuật trồng, chăm sóc, phòng trừ sâu bệnh hại, ghép cải tạo giống xoài, nhãn cho hơn 150 lượt cán bộ khuyến nông, các hộ dân tham gia.               

Chia sẻ về quá trình thực hiện, kỹ sư Hoàng Văn Vân, Chủ nhiệm Đề tài, cho biết: Việc triển khai thực hiện trồng cây ăn quả ở các xã vùng cao gặp khó khăn, do thời tiết khắc nghiệt, ảnh hưởng đến thời vụ. Qua nghiên cứu, nhận thấy ở các xã vùng cao thời điểm ra hoa của cây nhãn, xoài muộn hơn ở vùng thấp, nên bị ảnh hưởng của thời tiết lạnh, sương mù, khiến khả năng đậu quả thấp. Việc tìm ra giống cây trồng đem lại năng suất cao nhất để đưa vào trồng ở vùng cao sẽ góp phần chuyển dịch cơ cấu kinh tế, xóa đói giảm nghèo cho bà con vùng cao trên địa bàn tỉnh.              

Kết quả nghiên cứu của đề tài là cơ sở khoa học để các địa phương có định hướng đưa các loại cây ăn quả phù hợp có khả năng thích ứng với điều kiện khí hậu, thổ nhưỡng trên địa bàn vùng cao, mang lại hiệu quả kinh tế cho người dân. 

                                                                                                           Ánh Nguyệt – Phan Dương